وسواسی بودن به چه معناست؟
وسواس یک اختلال شخصیتیه که انواع مختلفی داره. نوعی از وسواس هست که فرد هم افکار مزاحمی در ذهن داره و هم باید برای رسیدن به آرامش، یک سری رفتارهای تکراری رو انجام بده. این گونه رفتارهای وسواسی، زندگی فرد رو به شدت مختل می‌کنن. چرا که بسیار وقت گیر و غیرمنطقی هستند و فرد وسواسی رو در چرخه فکر و رفتارهای ناراحت‌کننده گرفتار می‌کنن. مثلا فردی که همواره نگرانه که میکروبی وارد بدنش بشه و دائم در حال شست‌وشوی دست‌ها و وسایل شخصیش هست، وسواس تمیزی داره.
وسواس مطالعاتی چیست؟
دانش‌آموزی که وسواس مطالعاتی داره، هنگام مطالعه حساسیت زیادی به خرج میده و هر مطلب رو باید چندین بار مطالعه کنه. این کار بسیار وقت‌گیره و وسواس در مطالعه مانع بزرگی در پیشرفت تحصیلی فرد به حساب میاد.
کسانی که وسواس مطالعاتی دارن، برای شروع مطالعه حتما باید وسایل خاصی همراه داشته باشند. مثل انواع مداد و خودکار و سررسید و انواع کتاب و جزوه و…. و همه اون‌ها رو باید مرتب کنار هم بچینند. افراد مبتلا به وسواس مطالعاتی گاهی باید حتما در جای خاصی بشینن و یا به حالت خاصی بشینن و مطالعه کنند. هر کدوم از این موارد مشکلات خاص خودش رو داره و فرد در نبود هر کدوم از اون‌ها، نمی‌تونه مطالعه کنه. این افراد یک عبارت رو چندین بار میخونن ولی حس می‌کنن که اون رو نفهمیدن و ذهنشون درگیر این میشه که نیاز دارن دوباره بخونن. این باعث میشه وقتشون تلف بشه و وقت کافی برای مطالعه همه دروس نداشته باشن. در نتیجه از برنامه عقب میفتن و دچار استرس میشن، استرس هم که تمرکز رو به شدت کاهش میده. این مدل دانش‌آموزها در واقع مشکل کندخوانی دارن. اون‌ها یک مطلب را که میخونن، ذهنشون درگیره که آیا اون مطلب رو فهمیده یا نه. بنابراین دائما به عقب برگشته و بارها و بارها اون رو مرور می‌کنن و کلی از وقتشون میره. علاوه بر این، خودشون هم خسته میشن.
علت وسواس مطالعاتی
اولین قدم برای حل و کاهش حساسیت‌های مطالعاتی، شناخت علت‌های اونه. یعنی باید ببینید علت اینکه یک صفحه رو پنج بار می‌خونید، از برنامه عقب میفتید و کند پیش میرید، چیه؟
خیلی از اوقات، علل وسواس‌ها بسیار ساده‌ن. اما همین علل ساده، باعث ایجاد رفتارهای تکراری میشن. نگرانی و فکرهایی که پشت وسواس هست، وسواس بیشتری رو تولید می‌کنن. ممکنه شما هم وسواس داشته باشید. مثلا می‌گید باید هر صفحه رو ۴ بار بخونم تا واو به واو اون رو حفظ شم. اگر حفظ نشم و سوالی از این صفحه در کنکور بیاد، دیگه در رشته مورد نظرم قبول نمیشم! یعنی ترس از اینکه اگر یک سوال هم جواب ندید، دیگه رشته پزشکی قبول نمیشید. بخاطر همین هر صفحه رو ۵ بار می‌خونید تا خیالتون راحت شه که همه مطالب اون صفحه رو فهمیدید.
کند خوانی:
وقتی مطلبی رو کلمه کلمه بخونید، اون رو درست درک نمی‌کنید. به خاطر همین مجبور می‌شید اون صفحه رو چندین بار بخونید. بنابراین کند خوانی و نداشتن مهارت تندخوانی، یکی دیگه از علل ایجاد حساسیت‌های مطالعاتی و تکرر در مطالعه مباحثه.
خوندن جزئیات:
بعضی از دانش آموزان فکر می‌کنن که اگر به هر صفحه از کتاب درسی کامل مسلط نشن و تمام مطالب اون صفحه رو حفظ نکنن، نمی‌تونن تست حل کنن و دیگه موفق نمیشن! همین باعث میشه که وقت زیادی رو صرف مطالعه کنن نه تست زدن. در حالی که مطالعه و تست باید همراه هم باشه و قرار نیست با خوندن، ۱۰۰ درصد مطالب رو یاد بگیرید. یادگیری ۱۰۰ درصدی با تست زدن ایجاد میشه. بنابراین برای تست زدن نیاز به یادگیری ۱۰۰ درصدی نیست. در حین حل کردن تسته که می‌فهمید کدوم بخش‌ها مهم‌ترن.
کمبود وقت:
نداشتن برنامه و کمبود وقت علت بعدی حساسیت مطالعاتیه. خیلی از اوقات، وقتی برنامه درسی ندارید، نمی‌دونید از کجا شروع کنید و چقدر بخونید. نمی دونید اصلا مسیری که میرید درسته یا نه. همه این‌ها باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در شما میشه و همین موجب ایجاد وسواس‌های مطالعاتیه.
علائم وسواس مطالعاتی
از کجا بفهمیم که وسواس مطالعاتی داریم؟ این افراد چه ویژگی‌هایی دارن؟
- من هر چیزی رو که میخونم حس میکنم بعد چند دقیقه یادم رفته.
- کتاب رو کلمه‌به‌کلمه میخونم و وقت زیادی رو تلف میکنم در نتیجه به بودجه‌بندی نمیرسم.
- هر صفحه از کتاب رو که میخونم همون دور اول باید واو به واو اون رو حفظ کنم، واسه همین هر صفحه رو چندبار میخونم.
- نگرانی در مورد اینکه آیا همه موضوع مورد مطالعه رو می‌تونه یاد بگیره یا نه؟
- نگرانه زمان کم بیاره و نتونه طبق برنامه پبش بره.
- تا این صفحه رو کامل یاد نگیرم نمیرم صفحه بعدی.
هفت راهکار درمان وسواس مطالعاتی
۱. اعتماد کنید:
قدم اول اینه که به خودتون اعتماد کنید و دوباره‌خونی و چندباره‌خونی یک مطلب رو کنار بذارید. اگر این احساس رو دارید که مطالب به‌سرعت از ذهن‌تون فراری میشن، از روش‌های صحیح مطالعه، مثل روش‌های تندخوانی، تکنیک‌های تست‌زنی، خلاصه‌نویسی و غیره استفاده کنید. این اطمینان رو داشته باشید که در درازمدت و بعد از اتمام مرحله‌ی دوم مطالعاتی، حافظه‌ی بلندمدتتون به کمک شما میاد و نمودار یادگیری شما روند صعودی پیدا می‌کنه.
۲. حاشیه نویسی کنید:
یکی از مواردی که اتلاف وقت به دلیل وسواس فکری رو کاهش میده، حاشیه نویسیه. این کار کمک می‌کنه تا در زمانی که شما وسواس شدید گرفتید، نیاز نداشته باشید کل مطلب مطالعه‌شده رو کامل بخونید، بلکه می‌تونید صرفاً با مرور حاشیه‌ها در زمان کمتر، مطالب رو به خاطر بیارید. از طرفی، مطلبی که نوشته میشه، دوبرابر بیشتر از مطلبی که فقط دیده و خونده میشه در ذهن موندگاره و بعد از چند مدت، از حافظه‌ی کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلندمدت انتقال داده میشه که خودش احساس فراموشی و وسواس فکری شما رو کمتر می‌کنه.
۳. مطالبی که یاد نگرفتید رو علامت‌دار کنید:
گاهی اوقات هر چقدر هم برای مطالعه یک موضوع زمان صرف کنید، اون رو درست و کامل یاد نمی‌گیرید. در چنین شرایطی به جای این که تمام ساعت مطالعه روزانه خودتون رو صرف آموزش اون موضوع خاص کنید، فقط اون رو علامت بزنید و سراغ ادامه مطلب برید.
بعدا موقع مرور دروس، دوباره سراغ این مطالب علامت‌دار بیاید و این‌بار دقیق‌تر اون‌ها رو مطالعه کنید. تمرین حل کردن هم می‌تونه راه خوبی برای یادگیری بهتر این مباحث باشه.
۴. به پاراگراف‌های قبلی برنگردید:
برای جلوگیری از مشکل دوباره‌خوانی که یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های وسواس مطالعاتیه، باید سعی کنید به پاراگراف‌های بعدی برنگردید. به این ترتیب از اتلاف وقت جلوگیری می‌کنید. بهترین راه برای درمان این نوع از وسواس مطالعه اینه که روی پاراگراف‌های قبلی رو با کاغذ بپوشونید. کم‌کم چشم شما به ندیدن متن‌های قبلی عادت می‌کنه و از مشکل دوباره‌خونی رها میشد.
۵. نکته‌برداری کنید یا خلاصه بنویسید:
نوشتن نکته‌های مهم یا خلاصه‌نویسی کردن می‌تونه به یادگیری شما کمک کنه. همچنین خلاصه‌نویسی کردن، سرعت مطالعه شما رو در دفعات بعدی بالاتر می‌بره. پس با هدف یادگیری بهتر و عمیق‌تر و سرعت بخشیدن به درس خوندن، خلاصه‌نویسی کنید.
۶. تمرین، تست، سوال:
به جای خوندن چند باره و نگرانی از فراموشی، بعد از مطالعه‌ی هر مطلب، تعدادی نمونه‌سوال و تست حل کنید. حل کردن سوال‌ها، باعث میشه جای مطالب در ذهن‌تون حسابی امن و محکم شه.
۷. تغذیه و خواب کافی:
اگر هنگام مطالعه، تمرکز زیادی نداشته باشید، مدام حس می‌کنید باید برگردید و دوباره مطالب رو بخونید. تمرکز هم تا حدودی به وضعیت جسمانی وابسته‌ست. شب‌ها حداقل هفت تا هشت ساعت بخوابید، تغذیه‌ی مناسب داشته باشید و از ورزش غافل نشید. همچنین رفتن به کلاس هنری موردعلاقه‌تون، باعث میشه از نظر ذهنی و روحی وضعیت بهتری پیدا کنید.
نتایج وسواس مطالعاتی
- صرف زمان زیاد برای مطالعه بخشی از محتوا درسی و در نتیجه کمبود وقت در هنگام مطالعه و آزمون
- عدم اتمام کل متون درسی و در نتیجه ایجاد استرس به خاطر ترس تموم نکردن دروس
- از بین رفتن امید و انگیزه برای س خوندن در پی ایجاد استرس و…
- وارد شدن فشار زیاد به دانش‌آموز برای اتمام دروس در ماه‌های آخر
- و در آخر افت تحصیلی به دلیل ۴ مورد بالا
مطلب پیشنهادی: استرس امتحان و ۱۰ راهکار کاهش اضطراب
